BOŻE NARODZENIE I SANKTUARIA Z NIM ZWIĄZANE

Z okazji zbliżających się świąt Bożego Narodzenia chciałabym złożyć wszystkim odwiedzającym mojego bloga moc serdecznych życzeń: zdrowia, szczęścia i wszelakich łask potrzebnych w naszym życiu.

I  zaprosić Was do sanktuariów związanych z Bożym Narodzeniem, a właściwie do obejrzenia medalików z Nazaretu, Betlejem i Kolonii (Sanktuarium Trzech Króli).

NAZARET

XIX w. srebro i miedź

Jedno z najstarszych i najbardziej znanych miejsc pielgrzymkowych chrześcijańskiego świata. Miejsce zamieszkania Świętej Rodziny i dorastania Jezusa. Także miejsce Zwiastowania. Napis na Medaliku  „Tutaj Słowo stało się Ciałem. Pamiątka z Nazaretu”.

BETLEJEM

Miejsce narodzenia Jezusa z bazyliką Narodzenia. Od najdawniejszych czasów miejsce pielgrzymkowe przyciągające tłumy wiernych i zwykłych turystów. Nic dziwnego, że pochodzi stąd wiele medalików przywożonych także do Polski jako pamiątka pielgrzymki zwłaszcza w XIX w. W czasie  II Wojny  Światowej w Izraelu stacjonowało wielu polskich żołnierzy. Również współcześnie przywożone są medaliki z Betlejem .

1.Miedź, XIX/XX w. Pamiątka z Betlejem – Narodzenie , Przyszliśmy za Jego gwiazdą – Adoracja Magów.

2. Mosiądz, XIX/XX w. 

3. Aluminium połowa XX w.

KOLONIA

Sanktuarium Trzech Króli w Katedrze w Kolonii. Relikwie przywiezione przez św. Helenę z Jerozolimy początkowo przechowywane były w Mediolanie.  W Kolonii znalazły się jako łup wojenny w roku 1164. Podobnie jak słynna Madonna Mediolańska. Wśród skarbów katedry znajdują się też relikwie św. Urszuli i św. Gereona.  Od średniowiecza Kolonia jest jednym z największych ośrodków pielgrzymkowych Europy. Stąd pochodzi wiele medalików związanych z Trzema Królami i św. Urszulą.

1-2. XVII-XVIII w.

3. XIX w. Z fragmentem Psalmu  85

4. XX w.

P.S. Niektóre medaliki są bardzo małe stąd czasem kiepska jakość zdjęć - powiększeń.

MEDALIKI PATRIOTYCZNE KOLEGI SYNOPE

 Od Kolegi synope dostałam dziś taki list, z propozycją zaprezentowania medalików i krzyżyków patriotycznych z jego kolekcji, co niniejszym czynię. Pozwoliłam sobie troszkę obrobić zdjęcia.

"Witam

Kilka miesięcy temu kupiłem katalog Rewolińskiego i tak zaczęła się moja przygoda z dewocjonaliami.

Wiele lat wcześniej zetknąłem się z biżuterią patriotyczną Powstania Styczniowego, w tym oczywiście z krzyżami i medalikami.

Posiadam w swojej skromnej kolekcji kilka interesujących pozycji i pragnę przesłać Ci zdjęcia tych pamiątek w celu zamieszczenia ich na Twoim blogu:

http://wkregusakrum.blogspot.com/search/label/medaliki%20patriotyczne

1

1.Pozycja pierwsza to żelazny krzyż z 1861 roku (okr. manifestacji patriotycznych)

Na Twoim blogu znajduje się podobny ale mosiężny wydany po 2000 roku.

Żelazne są z epoki i były pierwszymi krzyżykami jakie ukazały się po wystąpieniach ulicznych w Warszawie.

2

2.

Pozycja druga to medal patriotyczno religijny wybity na pamiątkę

pogrzebu arcybiskupa Fijałkowskiego który odbył się 10 października 1861 roku.

Pogrzeb przerodził się w wielką manifestację patriotyczną, niesiono chorągwie w barwach narodowych,

sztandary z wizerunkiem Orła białego i Pogoni.

3

3.pozycja trzecia to medal horodelski. Przedstawiasz taki w swoim artykule ale mój jest o tyle ciekawy że posiada uszko.

Większość tych medali była bez ucha.

 

4

4.

pozycja czwarta to krzyżyk żałobny wydany w 1914 roku staraniem Departamentu Opieki Naczelnego Komitetu Narodowego

na pamiątkę żałoby narodowej 1861-1862 r.

Referencje: Wanda Bigoszewska "Polska Biżuteria Patriotyczna" Wa-wa 2003 r. str.139 poz.17.

5

5.

Medalik wydany 12 sierpnia 1861 roku na pamiątkę Unii Polsko-Litewskiej.

Awers: PAMIĄ.ROCZNICY UNII LITWY Z KORONĄ.

Dwa anioły stojąca ponad mogiłą Polski.

Rw:1659 DWUNASTY SIERPNIA 1861. /POLSK.-LITWA

Dwie witające się dłonie (symbol więzi polsko litewskiej)

 

6

6.

pozycja 6 to krzyżyk wydany w 1916 roku przez Komitet Budowy Pomnika Legionistów Poległych pod Krzywopłotami i Załężem w dn. 19 listopada 1914 roku.

Referencje: Wanda Bigoszewska "Polska Biżuteria Patriotyczna" str.135 poz.10.

Posiadam jeszcze kilka innych, nie publikowanych przez Ciebie pamiątek patriotycznych, ale to już następnym razem.

Serdecznie pozdrawiam synope :)"

ŚWIĘCI - MIKOŁAJ I MAŁGORZATA

 Ponieważ zbliżajż się Mikołajki, dzisiejszy post zaczynam o św. Mikołaju

ŚW. MIKOŁAJ

Medaliki z XVII -XVIII w.

Wszystkim dzieciom znany, biskup Miry w Azji Mniejszej, jest także, zwłaszcza we Włoszech, nazywany św. Mikołajem z Bari. Czczony przez chrześcijan prawosławnych jako św. Mikołaj Cudotwórca. Żył na przełomie III i IV w. Znany był  ze swego miłosierdzia, rozdał bowiem majątek po rodzicach ubogim. Wybrany na biskupa Miry zasłynął jako cudotwórca. Ocalił miasto od głodu, uratował tonących żeglarzy i niesprawiedliwie osądzonych urzędników cesarskich. Wskrzesił trzech młodzieńców i dokonał wiele innych cudów. Dlatego Mikołaj jest patronem  wielu państw i miast  tym Grecji i Rosji; Miry, Bari,  Moskwy, Nowogrodu, Antwerpii, Berlina, a w Polsce  Chrzanowa i Głogowa. Jest też patronem dzieci, marynarzy, żeglarzy, rybaków, flisaków, podróżnych, pielgrzymów, studentów, uczonych, kancelistów parafialnych, kupców, bednarzy, wytwórców guzików, cukierników, gorzelników, młynarzy, piekarzy, piwowarów, sędziów, notariuszy, jeńców, złodziei, morderców i więźniów . Atrybutami  św. Mikołaja są szaty biskupie, trzy złote kule na księdze, troje dzieci w cebrzyku, kotwica, okręt i pastorał.

ŚW. MIKOŁAJ Z TOLENTINO

XVIII w.

Św. Mikołaj z Tolentino otrzymał swoje imię  na cześć św. Mikołaja z Bari, do którego modlili się bezdzietni rodzice. Obiecali, że dziecko oddadzą na służbę Bogu. Mikołaj  ( 1245-1305) , został księdzem zakonnym. Był szczególnym czciciele Matki Boskiej i opiekunem biedaków. Kanonizowany w 1446 r., jest opiekunem noworodków, dusz czyśćcowych i patronem dobrej śmierci. Jego atrybuty to koszyk z bułkami i  gwiazda.

ŚW. MAŁGORZATA Z KORTONY

XVIII w., być może medalik kanonizacyjny

Św. Małgorzata (1247-97), tercjarka franciszkańska, stygmatyczka, założyła pierwszy szpital w Kortonie. Beatyfikowana w 1515, kanonizowana w 1728 r. Patronka niesłusznie oskarżonych, bezdomnych, chorych umysłowo, nawróconych prostytutek.

MEDALIKI MISYJNE

         W XIX w. upowszechnił się zwyczaj odbywania misji parafialnych, związany zarówno z odnową duchową miejscowej wspólnoty jak i zainteresowaniem jej działalnością misyjną Kościoła. Z tej też okazji emitowano medaliki misyjne. Z katalogu T. Rewolińskiego znane nam są przykłady medalików misyjnych z Tarnopola, Lądu(Lendu), Brzozy czy Sterdynii. Spotykamy też krzyżyki z napisem na rewersie „Pamiątka misji”.

1. 1852 r. Pamiątka misji w Lendzie ( dzisiejszym Lądzie?)

2-3. XIX/ XX w. medalik Pamiątka misji św.

Przykładem medalika misyjnego jest też medalik Papieskiego Dzieła Św. Dziecięctwa (dziś Papieskiego Dzieła Misyjnego). Medalik okrągły, najczęściej aluminiowy z jednej strony przedstawia postać Maryi Niepokalanej na tle gwiazd, a wokół, w toku, biegnie napis „N.P.M. módl się za nami i za biednemi dziećmi pogańskiemi”. Z drugiej strony, postać Maryi w otoczeniu czwórki klęczących postaci, z prawej strony pagoda, z lewej dwie palmy. U góry napis „Papieskie Dzieło”, u dołu „Św. Dziecięctwa”. Medalik bity w pierwszej połowie XXw. Istnieją też wersje łacińsko i niemieckojęzyczne

Medaliki Świętego  Dziecięctwa początek XX w.

Współcześnie znany jest nam medalik misyjny OO. Werbistów. Występuje w dwóch wersjach. Pierwszy jest owalny, w awersie ma popiersie Jezusa i wokół napis „Przyjdź królestwo Twoje”. Na rewersie umieszczono Gołębicę – symbol Ducha Świętego , od której rozchodzą się promienie na kulę ziemską z zaznaczoną siatką kartograficzną, między nimi widnieje krzyż.(fot. 1) Na dole umieszczono litery: SVD – to skrót od Societas Verbi Domini (Zgromadzenie Słowa Bożego). Drugi jest prostokątny z zaokrąglonymi brzegami. Na awersie w górnej połowie popiersie Jezusa w nimbie krzyżowym, z ręką wzniesioną do błogosławieństwa, w dolnej napis w rzędach: „Idźcie na cały świat i nauczajcie wszystkie narody”. Na rewersie wyobrażono Gołębicę Ducha Świętego bezpośrednio nad kulą ziemską, także z siatką kartograficzną, na której tle umieszczono wizerunek Maryi z rekami złożonymi w trójkącie na piersiach. U dołu również trójkątna tarcza z krzyżem pośrodku, wokół niego litery SVD. Nad tarczą 1875 (rok założenia zgromadzenia)

Medaliki misyjne Werbistów

MEDALIKI RELIGIJNO - PATRIOTYCZNE

11 listopada nastraja nas patriotycznie. Medaliki religijno – patriotyczne to bardzo ciekawy temat dla kolekcjonera. Może stanowić nawet osobną kolekcję. Osobiście posiadam niewielką ilość patriotyków, ale dzięki uprzejmości kolegów, chce dziś zaprezentować ich historię w zarysie. Zwyczaj ich noszenia wiąże się ze specyfiką naszej historii. Początków doszukiwać się można w napierśnikach rycerskich ozdabianych wyobrażeniem   Matki Boskiej , a także św. Michała i  św. Jerzego, patronów rycerstwa. W XVII i XVIII w. żołnierze nosili pod ubraniem kaplerz – niewielką prostokątną lub owalną blaszkę malowaną z jednej strony wizerunkiem MB Częstochowskiej z drugiej świętego patrona.

Kaplerz z Muzeum Narodowego w Krakowie

Podczas Konfederacji Barskiej  używano  ryngrafu z Matką Boską Częstochowską, dla podkreślenia patriotyzmu.

Ryngraf Konfederatów Barskich 1768 r.(za Kronika Polski 1764-1775)

            Dla przypomnienia kaplerz to nie szkaplerz i nie należy utożsamiać kaplerza z ryngrafem, który noszono na wierzchu.

 Czas zaborów obfitował w wydarzenia dla Polaków niezwykle bolesne, związane z prześladowaniami na tle zarówno narodowościowym jak i religijnym.

Kopia krzyżyka patriotycznego z Powstania Listopadowego  „Honor, Cnota, Ojczyzna”

Nasi wschodni i zachodni zaborcy byli bowiem wyznawcami innej wiary – Rosja prawosławia, Prusy protestantyzmu. W tym czasie Kościół Katolicki na ziemiach polskich był ostoją patriotyzmu, co wyrażało się w powiedzeniu „Co Polak to katolik”. W modlitwach i pieśniach kościelnych tego okresu znajdziemy wiele wątków narodowych, nic więc dziwnego, że znalazły się one także na medalikach. Szczególnie dużo bito ich w związku z wydarzeniami dotyczącymi Powstania Styczniowego. Noszenie ich stało się nie tylko wyrazem religijności, ale także oporu wobec zaborcy. Były  środkiem porozumienia społecznego, poprzez występujące na niech znaki symbolizujące wierność Bogu i ojczyźnie. . Nigdy jednak nie miały tak wymownej symboliki i nie były tak powszechne, jak w latach 1860-62, kiedy  rozbudzona została nadzieja społeczeństwa na odzyskanie niepodległości Wtedy odbywały się, głównie w Warszawie, liczne nabożeństwa żałobne, odprawiane dla przypomnienia rocznic historycznych i uczczenia pamięci bohaterów zrywów niepodległościowych. Przejawem żałoby narodowej było noszenie, mimo surowego zakazu , czarnych ubiorów oraz biżuterii patriotycznej, w tym medalików i krzyżyków.  Skutkiem tego w zaborze rosyjskim zabroniono bicia medalików z polskimi napisami i symbolami, a także sprowadzać ich z zagranicy. Znane były nawet procesy osób, które rozpowszechniały medaliki.  Jedną z oskarżonych  o rozpowszechnianie „medalików rewolucyjnych” była w 1864 r. Franciszka Obrębska z Warszawy. 

To za ten medalik była sądzona (za: dziedzictwo.polska.pl)

 Medaliki i krzyżyki wykonywane były z materiałów tanich i łatwo dostępnych, najczęściej z żelaza, ołowiu, mosiądzu, cyny, rzadko ze  złota, srebra, drewna hebanowego i kości słoniowej . Najpopularniejsze były powszechnie noszone żeliwne krzyżyki  z datami dziennymi manifestacji. Popularne były także krzyżyki ołowiane o zakończeniach ramion w formie kulek, z figurką Chrystusa Ukrzyżowanego na awersie i datą upamiętniającą manifestację. 

 Krzyżyk upamiętniający wydarzenia z 1861 r.    

  Krzyżyk z Olszynki Grochowskiej (za:www.muzeum.chrzanow.pl)

 

   

 Miedziany medalik . Pamiątka masakry 25-27 lutego i 8 kwietnia 1861 r.

 Srebrny medalik z 1861 r.

Medalik upamiętniający rocznicę Unii Horodelskiej 1861r.

 T. Rewoliński opisał w swoim katalogu około czterdziestu medalików patriotycznych, a było ich o wiele więcej.  Muzeum w Kazimierzu Dolnym posiada jedyną w swoim rodzaju, unikatową w skali kraju, kolekcję 80 sztanc do produkcji takich medalików . 

Medalik upamiętniający powtórny pogrzeb Kazimierz Wielkiego 1869 r.(Rewoliński nr 1435/6)

Medalik z herbami Polski Litwy i Rusi na awersie MB Licheńska

BOŻE ZBAW POLSKĘ medalik aluminiowy z 1906 r.

  1906 „Ojczyznę, wolność, racz nam wrócić Panie”

Następnym okresem popularności medalików patriotyczno – religijnych był czas od I Wojny Światowej i walk o odzyskanie niepodległości przez dwudziestolecie międzywojenne i II Wojnę Światową. 

Medalik z herbami Polski, Rusi i Litwy 1916 r. (za www.artinfo.pl)

W dwudziestoleciu szczególnym powodzeniem cieszyły się ryngrafy z Matka Boską Częstochowską lub Ostrobramską na tle orła.. W wielu szkołach oficerskich był zwyczaj wręczania ich nowo mianowanym oficerom.

Pamiątka promocji 1935 r.

Ryngrafy równie często  dawano dzieciom jako pamiątkę chrztu od chrzestnych. Stały się też popularną pamiątką z pielgrzymki do Częstochowy.

Ostatnim  zaś czasem popularności medalików patriotycznych były lata osiemdziesiąte XX w., było to związane z ruchem Solidarności. Najpopularniejsze wtedy były krzyżyki z orłem w koronie. Pierwszą firmą, która produkowała masowo biżuterię patriotyczną w tym okresie była „Pracownia Złotnicza Leszka Bubla”. Działała ona w latach 1979-1992. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych takich pracowni były już dziesiątki. 

Krzyżyki patriotyczne lata 80te XX w.

 

 Medalik z hymnem Solidarności lata 80te XX w.

ŚWIĘCI - URSZULA, WACŁAW, WINCENTY, VENANCJUSZ, ZYTA.

ŚW. URSZULA

XVIII w. (za johnkuipers.eu)

Św. Urszula według legendy była córką króla Kornwalii, chrześcijanką. Gdy miano ją wydać za mąż za króla sąsiedniego kraju , poganina, wyprosiła sobie pielgrzymkę do Rzymu. Ze sobą zabrała jedenaście dziewic z wysokich rodów, z kraju przyszłego męża, aby je nawrócić. Wracając z Rzymu Urszula i jej towarzyszki znalazły się w pobliżu oblężonej przez Hunów Kolonii. Schwytane, poniosły śmierć męczeńską, ale ta ofiara ocaliła miasto. W późniejszych czasach liczba towarzyszek sięgnęła rozmiary jedenastu tysięcy, przez błędne odczytanie napisu XI M V – Jedenaście tysięcy dziewic, zamiast jedenaście dziewic męczennic.  Urszula przedstawiana jest w koronie i płaszczu pod który chronią się towarzyszki. Jej relikwie oraz relikwie jej towarzyszek znajdują się w katedrze w Kolonii. Od XVII w. do dziś wybito wiele medalików ze św. Urszulą.

XX w. (za. johnkuipers.eu)

ŚW. WACŁAW

Wacław I Przemyślida (907 – 929 lub 35?) Książę Czech, wnuk św. Ludmiły, która wychowała go po śmierci ojca. Został zamordowany przez siepaczy własnego brata Bolesława, sprzyjającego poganom, przed drzwiami kościoła w miejscowości Stara Boleslav. Czczony jako męczennik za wiarę, patron Czech. Jego medaliki mogły być popularne na Śląsku i pograniczu z Czechami. Jest również współpatronem katedry wawelskiej

1. - 2. XVII-XVIII w.

 

3. Czeski medalik XIX/XX w. (za allegro.pl)

ŚW. WINCENTY A PAULO

Św. Wincenty (1581-1660), ksiądz katolicki, pionier misji, opiekun więźniów i ubogich. Założył zgromadzenia szarytek i lazarystów. Patron dzieł miłosierdzia. Beatyfikowany w 1729,  a kanonizowany w 1737 r.

Mosiądz, XIX/XX w.

ŚW. WENANCJUSZ

Wenancjusz z Camerino. Ścięty wraz z dziesięcioma towarzyszami 15 letni chrześcijański młodzieniec. Jest patronem miasteczka Camerino we Włoszech i przedstawiany z chorągwią biało-czerwoną i makietą miasta.

Chorągiew na medalikach wyraźnie jest z krzyżem, na medaliku nr. 3 bez wątpienia jest księga.

1. XVII w. Litery S.V.M. Św. Wenancjusz Męczennik

2-4. XVII w.

5. XVII w. św. Wenancjusz i św. bp. Ansovio, patroni Camerino

ŚW. ZYTA

Żyła w latach 1218-1272. Była służącą od 12 roku życia aż do śmierci, bardzo sumienna, pobożna, pomagała ubogim. Patronka służących , kelnerów, kobiet samotnych, wzywana w wypadku zgubienia kluczy. Jej atrybutami są różaniec, klucze, chleb, kosz lub torba. Kanonizowana w 1696 r.

Medalik z przełomu XIX/XX w.