MEDALIKI ANIELSKIE CZ.2

ARCHANIOŁ GABRIEL

Imię Gabriel znaczy „Bóg moją mocą”. Przedstawiany jest w przepasce z gwiazdą, laską w ręku lub lilią. Odegrał szczególną rolę w zwiastowaniu Maryi, przynosząc nowinę z nieba.  Jest patronem posłańców, pocztowców, a także pracowników radia i telewizji. Na medalikach najczęściej występuje w scenie Zwiastowania.

Medalik  z pielgrzymki do Nazaretu XIX w.          

  

 Medalik Kongregacji Mariańskiej we Lwowie  XIX/XX w.

Medalik początek XX w.

ARCHANIOŁ RAFAŁ

Właściwie Rafael, co znaczy „Bóg uzdrawia”. Ważną rolę odgrywa w Księdze Tobiasza. Jest patronem pielgrzymów, chorych i chirurgów. Jego atrybutami są ryba i butelka (tykwa) z lekarstwem. Medalik  przedstawia  zwykle scenę wędrówki Tobiasza z Archaniołem.

XIX w., napis niemiecki „ Święty Archaniele Rafale prowadź i strzeż nas”

XX w. , napis łaciński,  „Św. Rafale módl się za nami”

MEDALIKI ANIELSKIE CZ 1.

Anioły to w religii katolickiej to istoty duchowe, stworzone przez Boga i żyjące z Nim w niebie. Wyróżnia się dziewięć chórów anielskich, to zhierarchizowana społeczność, Serafini, Cherubini, Trony, Panowania, Cnoty, Potęgi, Księstwa , Archaniołowie i zwykli Aniołowie. Wśród siedmiu najbliższych Bogu aniołów są: Gabriel, Michał i Rafał. Dla człowieka zaś najistotniejszymi są osobiści aniołowie – Aniołowie Stróże. Cześć dla aniołów sięga czasów Starego Testamentu. W średniowieczu kult ten przybiera formy bractw, którym aniołowie patronują. Na medalikach aniołowie występują często, towarzyszą świętym, Maryi, adorują Najświętszy Sakrament, krzyż, Dzieciątko w żłobie i w podobnych scenach.
 

Aniołowie adorujący Najświętszy Sakrament , brąz, XVIII w.

 Aniołowie adorujący Najświętszy Sakrament, początek  XX w., sygnowany SW PB

 Aniołowie adorujący Najświętszy Sakrament, początek  XX w

ANIOŁ STRÓŻ

Medaliki z Aniołem stróżem stają się bardzo popularne w XIX w. Obdarowuje się nimi szczególne dzieci. Często Anioł Stróż widnieje na rewersie medalika ze świętym patronem np. św. Józefem, a także na rewersie medalika  Papieskiego Dzieła Świętego Dziecięctwa.

 XVIII w. medaliki z napisem „Aniele Boży Stróżu”

Medaliki niemieckojęzyczne z XIX w.    

                     

 Medalik francuski XIX w.

Medaliki początek XX w.

 

Medalik współczesny, aluminium, papier, żywica.

ARCHANIOŁ MICHAŁ

Właściwie Michael. Jego imię w języku hebrajskim znaczy „Któż jak Bóg”. Jest aniołem Boskiej sprawiedliwości. Pogromcą szatana. Ukazywany jest jako dowódca niebieskiej armii z gorejącym mieczem w ręku i w zbroi. Często trzyma w drugim ręku wagę. Przedstawiany jest też z pokonanym smokiem u stóp. Dlatego jest patronem rycerzy (walczących mieczem), umierających i ... złotników. W XVI-XVIII w. działały prężnie bractwa św. Michała Archanioła, ich znakiem był krzyż podobny do maltańskiego z literami F i P na ramionach . Do dziś Archanioł Michał jest patronem zakonu michaelitów. 

 XVII-XVIII w. , Arcybractwo św. Michała Archanioła 

 Arcybractwo XIX w.

XVII-XVIII w. z napisem „Któż jak Bóg”

 

MedalikiXX w.

TROCHĘ HISTORII - MEDALIKI CD.1

Pierwowzorem dzisiejszych medalików były plakietki pielgrzymie rozpowszechnione w średniowieczu.

 

 Plakietka pielgrzymia XIII w. Zbiory wawelskie, (Za www.wawel.krakow.pl)

 Plakietka pielgrzymia , muszla św. Jakuba (za:eriding.net)

 Miały one jednak nieco inne przeznaczenie i znaczenie. Były to małych rozmiarów odlewy, zwykle ołowiane, przedstawiające treści religijne, najczęściej związane z sanktuarium, przeznaczone do naszycia na płaszczu

pielgrzymim, tak jak słynne muszle św. Jakuba.

 Były dowodem odbycia pielgrzymki lub wykonaniem innej pobożnej praktyki .

Plakietka pielgrzymia „Agnus Dei” (za: Nigel Mills „Mdieval artefacts”)

 Bliższe nieco, naszym medalikom były medale wybijane w sanktuariach i przywożone jako pamiątki. Także papieże od 1417 r. wybijali medale jubileuszowe, które w późniejszym czasie, w zmniejszonym rozmiarze i zaopatrzone w uszko były noszone na szyi. Było to podyktowane odpustami, jakie wiązały się pośrednio lub bezpośrednio z noszeniem takiego medalu.

Prawdziwy rozkwit w dziedzinie medalierstwa religijnego następuje w XVII i XVIII w. Związany jest zarówno z rozkwitem religijności w Kościele Katolickim po okresie reformacji, jak też udoskonaleniem technik wytwórczych. Medaliki emitowane były z przeróżnych okazji takich jak: jubileusze, pontyfikaty papieży, beatyfikacje i kanonizacje świętych, konsekracje świątyń, koronacje obrazów.

Wiele bractw kościelnych i stowarzyszeń religijnych posiadało swoje medaliki lub krzyżyki, które je  wyróżniały , a w wielu wypadkach, ich noszenie było specjalnym przywilejem nadawanym przez papieża. Medaliki i krzyżyki z tego okresu, występujące na terenie naszego kraju pochodzą w większości z Rzymu czyli Państwa Kościelnego. Produkowała je mennica papieska w Rzymie. Często u dołu medalika widnieje napis majuskułą ROMA . 

XVIII wieczny medalik św. Bernarda z napisem ROMA

Znane też są medaliki z Wenecji, Neapolu czy Mediolanu. Sporo  było importów z Austrii, Niemiec i Francji. Nie znaczy to, że nie było wcale rodzimej produkcji. Jednakże większość to wyroby odpustowe o małej wartości artystycznej i słabym technicznie wykonaniu. 

Przełom XVIII/XIX w. MB Częstochowska. Obrazek na papierze oprawny w miedź ze szkłem.

            Druga połowa XIX w., wraz z rozwojem przemysłu, a co za tym idzie łatwością i taniością produkcji, przynosi prawdziwy zalew różnorodnych medalików.  Obok dotychczasowych tematów pojawiają się medaliki misyjne, pamiątki chrztu, I Komunii św., bierzmowania, ślubu, a nawet kolędy. W Polsce będącej pod zaborami, szczególnie rosyjskim i pruskim zaczyna dominować tematyka patriotyczno- religijna. Staje się to nawet powodem do zakazu produkcji i rozpowszechniania medalików w zaborze rosyjskim po Powstaniu Styczniowym. Zakaz ten oczywiście nie był respektowany przez Polaków. Produkcja co prawda ustała , ale medaliki zamawiane były we Francji, Włoszech a nawet w Hiszpanii i przemycane na teren zaboru. Szczególnie dużo medalików, z tego okresu,  znajdowanych na naszych terenach , pochodzi z Francji. Polacy, po powstaniu,  wręcz masowo, emigrowali do Paryża i innych miast Francji.

TROCHĘ HISTORII - KRZYŻYKI CZ. 3

Dla chrześcijan najważniejszy jest krucyfiks – krzyż z figurą ukrzyżowanego Jezusa.

                       

 Krucyfiks współczesny stylizowany na średniowieczny

 Krzyżyk odlewany, XVII-XVIII w.

 Na krzyżykach pasyjka z początku była malowana lub ryta, później odlewana razem z krzyżem lub wybijana z jednego kawałka blachy. 

W XVIII w. popularne były krzyże, na których rewersie znajdował się wizerunek Maryi. Noszony był on jako symbol bractwa religijnego jak np. Bractwo Matki Boskiej Niepokalanej.

 XVIII wieczny krzyż Bractwa Niepokalanego Poczęcia Maryi

Dopiero w XIX w. spotyka się pasyjki odlewane oddzielnie i przytwierdzane do krzyżyka. Na przełomie XIX/XX w. spotykamy metalowe krzyżyki wypełniane drewnem z przybitą pasyjką.

 XIX/XX w., krzyżyk wypełniony drewnem

 Wiele znajdowanych krzyżyków nie służyło do noszenia na szyi, ale były zakończeniem  koronek zwanych przez nas różańcami, choć nie każda koronka jest różańcem.

MEDALIKI BRACTW I STOWARZYSZEŃ - 1

MEDALIK ARCYBRACTWA STRAŻY HONOROWEJ

Historia medalika związana jest z  objawieniami św. Małgorzaty Marii Alecoque i wizerunkiem Najświętszego Serca Jezusa. Siostry z jej zgromadzenia rozpowszechniały nabożeństwo i w wielu klasztorach istniały Bractwa Najświętszego Serca. W 1863 r. w Bourge,  siostry założyły Straż Honorową Najświętszego Serca Jezusa. Członkami tej Straży mogą być osoby zarówno duchowne jak i świeckie pod warunkiem spełniania określonych obowiązków religijnych. Polegają one między innymi na godzinnych adoracjach. Członkowie noszą  jako swój znak, medalik okrągły, który po jednej stronie ma Zegar Straży Honorowej, z zaznaczeniem godzin jak na zegarze cyframi rzymskimi, który w środku ma wizerunek Najświętszego Serca, a wokół napis :

Medaliki z początku XX w.

„Cześć! Miłość! Wynagrodzenie Sercu Jezusowemu!. Z drugiej zaś strony wizerunek Pana Jezusa na krzyżu w otoczeniu Maryi, św. Jana i św. Marii Magdaleny oraz wokół napis : „Arcybractwo Straży Honorowej Najświętszego Serca Jezusa”. Medaliki były bite w latach 1878-1969.

Z MOJEJ KOLEKCJI - TEN PIERWSZY

            Od tego medalika wszystko się zaczęło. Podarowała mi go koleżanka, gdy usłyszała, że zaczęłam się interesować medalikami. Leżał u niej w szufladzie od pokoleń, jakiś jej wujek był księdzem.  Medalik wydany w 1885 r. , prawdopodobnie w Krakowie, z okazji tysiąclecia śmierci św. Metodego. Cyryl i Metody, greccy mnisi, byli misjonarzami Słowian. Legendy wiążą ich osoby z naszym krajem, choć dowodów nie ma. Mowa tu o legendzie o postrzyżynach Siemowita , syna Piasta. Medalik jest wykonany z mosiądzu. W Katalogu Rewolińskiego nr. 1175.

TROCHĘ HISTORII - KRZYŻYKI CZ 2.

Innym szczególnym rodzajem krzyżyka jest dystynktorium - medalion, zazwyczaj w formie krzyża, noszony na łańcuchu przez prałatów i kanoników, a także kawalerów zakonnych.

Współczesne dystynktorium kanonicze (za:grawerapanasiuk.pl)

Jeśli chodzi o kształty, istnieje wielka różnorodność krzyżyków.

 Krzyż łaciński – z belką pionową długą i poziomą krótszą

Krzyż prawosławny z trzema poprzeczkami, trzecia jako podpórka pod nogi.

 Krzyż z dwiema poprzeczkami poziomymi równymi lub górną krótszą – zwany Karawaką (od miejscowości w Hiszpanii) lub kardynalskim, patriarchalnym, lotaryńskim, andegaweńskim, jagiellońskim albo krzyżem cholerycznym. XIX w.

 Karawaka ze zbiorów na Wawelu (za www.wawel.krakow.pl)

 Krzyż papieski z trzema poprzeczkami, jak ten z medalika św. Korneliusza ( papieża w latach 251-253)

 Krzyż św. Damiana

 Krzyż św. Franciszka tzw. Tauka

 Krzyż grecki – równoramienny, Krzyż z Ostrowa Tumskiego IX-X w. (za www:znaleziska.org)

 Krzyż grecki z Chrystogramem  XX w.

 Krzyż celtycki z „wieńcem”

 Krzyż Jerozolimski składający się z 5 krzyży

Medalik z Krzyżem Jerozolimskim

    Krzyż papieski Jana Pawła II.

 I jeszcze wiele innych. Ramiona krzyża mogą być zakończone prosto, ukośnie, ostro, trójlistkowo, liliowato , zaokrąglone lub z wcięciami jak np. Krzyż maltański .

Krzyż maltański zakończony ostrymi wcięciami

Zakończenia ramion krzyża: liliowate, trójlistkowe i ostre

Na krzyżu wzorowano wiele odznak i medali, kościelnych,  cywilnych oraz wojskowych  

 Krzyż Oazowy                                

    Krzyż harcerski                

   Krzyż Virtuti Militari

Bardzo popularny Krzyż św. Benedykta z modlitwą broniącą od złych mocy, który będzie omówiony w specjalnym rozdziale.

  Krzyż św. Benedykta          XVII w.

                         Krzyż św. Benedykta                             XX w.